Vol. 1 No. 1 (2010): Η Διαθεματικότητα της Γεωπληροφορικής
Articles

Ατελέσφορα σχέδια για το «Λόφο Μηχανικού»: Συμβολή στη μελέτη της πολεοδομικής εξέλιξης των Σερρών

PDF
  • Λίλα Θεοδωρίδου ‐ Σωτηρίου
Categories

Published 2025-09-11

Keywords

  • αστικός μετασχηματισμός,
  • αστική ιστοριογραφία,
  • ελληνική πόλη

Copyright (c) 2010 Λίλα Θεοδωρίδου ‐ Σωτηρίου (Author)

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.

How to Cite

Λίλα Θεοδωρίδου ‐ Σωτηρίου. (2025). Ατελέσφορα σχέδια για το «Λόφο Μηχανικού»: Συμβολή στη μελέτη της πολεοδομικής εξέλιξης των Σερρών. CHORO-grafies, 1(1), 041-047. https://doi.org/10.5281/ca4te567

Abstract

Η μελέτη των χωρικών μετασχηματισμών ενός φυσικού εξάρματος στην παλιά πόλη των Σερρών επιχειρεί να τεκμηριώσει τη γενικότερη υπόθεση, ότι οι αλλαγές χρήσεων γης μετασχηματίζουν το αστικό τοπίο, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στην καταγραφή της πολεοδομικής ιστορίας της πόλης. Η επιλογή του «λόφου μηχανικού» συγκεντρώνει όλα τα χαρακτηριστικά ενός παλίμψηστου. Βρισκόταν στο δυτικό όριο της βυζαντινής πόλης και διασχιζόταν κατά μήκος από τον οχυρωματικό περίβολο. Προς νότο γειτνίαζε με την κεντρική πύλη εισόδου, ενώ δυτικότερα, έρεε, ως φυσικό όριο, ανοικτός χείμαρρος, Η περιοχή πυρπολήθηκε το 1913 και το 1920 σχεδιάστηκε στη θέση της ένα περιαστικό άλσος. Η επικάλυψη του παραρρέοντα χειμάρρου ενοποίησε τον ιστορικό πυρήνα της πόλης με τις δυτικές επεκτάσεις και ανέδειξε τη θέση και την αξία του εξάρματος. Το 1932 επιλέχθηκε για τη χωροθέτηση ενός μεγάλου (ανεκτέλεστου) στρατιωτικού νοσοκομείου και ταυτόχρονα στη νότια προνομιακή θέση εγκαταστάθηκε το φρουραρχείο της πόλης. Λίγα χρόνια αργότερα, το δυτικό τμήμα εκποιήθηκε ως δημοτική γη, περιορίζοντας το δημόσιο χαρακτήρα στην κορυφή του εξάρματος. Η ένταξη στο ρυμοτομικό σχέδιο το 1958 αλλοίωσε περαιτέρω τα χαρακτηριστικά του και σήμερα αποτελεί τόπο συμβίωσης υπολειμμάτων του παρελθόντος, νεωτέρων κατασκευών και αφρόντιστου πράσινου. 

PDF

Downloads

Download data is not yet available.

References

  1. Α. Κριεζής, “Το στρατιωτικόν νοσοκομείον Σερρών”, Τεχνικά Χρονικά, έτος Β΄ / ΙΙΙ, 1η Μαρτίου 1933, αρ. 29.
  2. Σ. Δαδάκη, “Η βυζαντινή οχύρωση των Σερρών”, στα πρακτικά του συνεδρίου Οι Σέρρες και η περιοχή τους από την αρχαία στη μεταβυζαντινή κοινωνία, Δήμος Σερρών 29‐9‐1993/3‐10‐1993, Σέρρες 1998, 175‐197
  3. Κ. Παπακυριάκου, Ναοί της πόλης των Σερρών, καταστραφέντες και μη επανεγερθέντες, Ιερά Μητρόπολις Σερρών και Νιγρίτας, Σέρρες 2006.
  4. Α. Γερόλυμπου, «Μια πρότυπη πολεοδομική επέμβαση. Ο ανασχεδιασμός των Σερρών, 1913‐1920» στο Αλ. Γερόλυμπου, Λ. Θεοδωρίδου (επιμ.), Σέρρες 1900‐1940. Χώρος και Ιστορία, Σέρρες 2008, 25‐59, 199‐254.
  5. Λ. Θεοδωρίδου «Η ανοικοδόμηση της πόλης των Σερρών κατά το μεσοπόλεμο» στο Αλ. Γερόλυμπου, Λ. Θεοδωρίδου (επιμ.), Σέρρες 1900‐1940. Χώρος και Ιστορία, Σέρρες 2008, 199‐254.
  6. Εγκυκλοπαιδικό Ημερολόγιον «Ο Φάρος της Ανατολής» του έτους 1901, Κωνσταντινούπολη 1900, σ. 297: «Εκ των δημοσίων ιδρυμάτων της πόλεως άξιον ιδιαιτέρας μνείας τυγχάνει το από εκατονταετίας όλης λειτουργούν εν αυτή Νοσοκομείον της Ελλ. Ορθοδόξου Κοινότητος, όπερ προ δεκαπενταετίας ανοικοδομηθέν εις τόπον και τρόπον οριζόμενον υπό των νεωτέρων διατάξεων της επιστήμης..». Επίσης βλ. Annuaire Oriental du Commerce, de l’Industrie, de la Administration et de la Magistrature (1900), Οδηγός της Ελλάδος του Ν. Γ. Ιγγλέση (1910‐1911) και Μακεδονικόν Ημερολόγιον, 1909.
  7. Β. Τζανακάρης, Εικονογραφημένη Ιστορία των Σερρών, τ. Α΄ Σέρρας 1991, 129.
  8. Από τα στρατιωτικά νοσοκομεία της ύστερης τουρκοκρατίας αναφέρουμε ενδεικτικά την ανέγερση του στρατιωτικού νοσοκομείου Θεσσαλονίκης (1886‐1890) και Κοζάνης (1907‐1912). Όσον αφορά τα πολιτικά νοσοκομεία, τα επονομαζόμενα Guraba ή Διεθνή ή Νοσοκομεία των Ξένων ή Δημοτικά/Baladiye αναφέρουμε το σωζόμενο Hamidiye (αργότερα Δημοτικό) Θεσσαλονίκης (1902‐1904) και τα κατεδαφισμένα σήμερα Guraba της Κομοτηνής (1883), των Ιωαννίνων (1893), της Δράμας (189;‐ 1905) και της Καβάλας (1896‐1898).
  9. Σε δημοσίευμα του Σερραίου γιατρού Χ. Χρηστίδη (εφημ. Ελεύθερη Φωνή, 28‐10‐1933, σ. 14) αναφέρονται τα εξής: «Νοσηλευτικό Ίδρυμα της Τουρκικής Υπηρεσίας υπήρξε και έξω της πόλεως παρά την θέσιν Τσέλιου κείμενον Νοσοκομείον Λοιμωδών Νόσων, εγκατεστημένον εις περιορισμένων διαστάσεων πλην τελείως απομονωμένον κτίριον…Το κτίριο τούτο περιελθόν εις το Ελληνικόν Δημόσιον μετετράπη εις Εθνικόν Ορφανοτροφείον Αρρένων εμεγεθύνθη μετέπειτα εις ύψος και κατ’επέκτασιν διά οικοδομήσεως διαφόρων νεωτέρων διαμερισμάτων και διά προσθήκης εν τω περιβόλω αυτού και άλλων εξαρτημάτων και χρησιμοποιείται σήμερον ως Εθνικόν Αγροτικόν Ορφανοτροφείον».
  10. Κ. Πολυζωϊδης, Νοσηλευτικά Ιδρύματα Θεσσαλονίκης, εκδ. Ιατρικού Συλλόγου Θεσσαλονίκης: Θεσσαλονίκη, 1998.
  11. Γ. Ν. Κωνσταντίνου, Η ιστορία των στρατιωτικών νοσοκομείων στη νεότερη Ελλάδα, Διδ. Διατριβή, ΑΠΘ, 2009, σσ. 403‐410.
  12. Σ. Τσόκας, Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και το εγχείρημα του αστικού εκσυγχρονισμού 1928‐1932, Αθήνα 2002.
  13. Aντί για το Σανατόριο στη Ραχοβίτσα αναγέρθηκε μικρό Σανατόριο στην Καβάλα, από την εκεί Ιατρική Εταιρεία «Ιπποκράτης». Στα 1937 το Σανατόριο Καβάλας ανακαινίσθηκε εκ βάθρων και πήρε την ονομασία «Ελπίς».
  14. Ο Ανδρέας Αντ. Κριεζής (1887‐1973) γεννήθηκε στην Αθήνα, σπούδασε στο ΕΜΠ (1905) και στην Ανωτάτη Βασιλική Ακαδημία του Μονάχου (1912). Άρχισε να εργάζεται το 1914 διατηρώντας δικό του αρχιτεκτονικό γραφείο. Πηγή πληροφοριών: Βιογραφικό Λεξικόν Ελλήνων Τεχνικών, 1961, έκδ. περιοδικού Αρχιτεκτονική και Μητρώο Μελών Τ.Ε.Ε. (αρ. 605).
  15. Ως έργα του Κριεζή στην Εκάλη αναφέρονται οι οικίες: Θ. Δημαρά, Μ. Ευλαμπίου, Γ. Ιατρού, Μ. Καϊρη, Π. Μακρή, Α. Μελέγκοβιτς, Δ. Νομικού, Α. Παπαδάτου. Βλ. Ιωαν. Ν. Κουμανούδης, Η Εκάλη που έφυγε, (1920‐41), έκδ. ΤΕΕ, 2001, σ. 99.
  16. Α. Κριεζής, «Το στρατιωτικόν νοσοκομείον Πατρών», Τεχνικά Χρονικά, Δεκ. 1932, έτ. Α΄, τ. 2, τχ. 23‐24, σσ. 1219‐1222.